The ArcticMainpage
Smellið til að sjá stærra
PDF-útgáfa af þessari grein
PDF-útgáfa
af þessari grein
Norðrið sem heimaland
eftir Piers Vitebsky
KAFLAR:
Fyrri kafliFyrri kafli Næsti kafliNæsti kafli
Deilur um land og auðlindir í heimi nútímans
Annar kostnaðarliður: mengun innan svæðisins og annars staðar frá
  Vinnsla auðlinda hefur í för með sér mengun og umhverfisspjöll. Í Valdez varð skelfilegt mengunarslys 1988 er olíuskip strandaði á skerjum og eyddi öllu sjávarlífi á stóru svæði. Talsmaður Khanty þjóðflokksins sem býr í grennd við olíuvinnslusvæði í Vestur Síberíu hefur lýst því hvernig mengun fer stigvaxandi á löngum tíma þegar tveggja tommu þykkt lag af olíu flýtur eftir yfirborði ánna og eyðir öllu lífi sem það kemst í snertingu við. Á þessu eina litla svæði, telur hann að mengunin hafi spillt 28 ám og fljótum sem áður var unnt að nýta til fiskveiða í atvinnuskyni. Einnig hafa eyðilagst 10 milljónir hektara af beitilandi fyrir hreindýr. Og það sem gerir ástandið enn verra er að gas- og olíulindir finnast oft einmitt þar sem bestu fiskimiðin eru.
  Hernaðaðgerðir hafa líka spillt umhverfinu. Í "kalda stríðinu" frá fyrri hluta sjötta áratugarins til síðari hluta hins níunda jukust hernaðarumsvif á heimskautasvæðunum. Herstöðvar hafa hindrað frjálsar ferðir frumbyggja og í sumum tilvikum jafnvel hrakið þá alfarið burt af heimaslóðum sínum. Einnig hefur nágrenni slíkra stöðva oft verið þakið alls konar rusli. Á þessum tíma urðu kjarnorkutilraunir Rússa á eyjunni Novaya Zemlya til þess að menga alvarlega beitilönd hreindýra um allt norðanvert Rússland og Skandinavíu.
  Enn ekki verður öll mengun í heimskautalöndunum til innan þeirra eigin svæða. Verulegur hluti hennar er langt að kominn og á uppruna sinn í iðnaðarborgum tempruðu beltanna. Þetta er loftmengun sem berst til heimskautalandanna með ríkjandi vindáttum eða vegna snúnings jarðarinnar. Vera má að "óson gat" eins og það sem fannst yfir suðurskautinu sé einnig að myndast á norðurslóðum. Reykjarmóða sem berst frá iðnríkjunum veldur "heimskautamistri" og dýr og jurtir innbyrða eitruð efnasambönd. Beitilönd hreindýra í Skandinavíu spilltust 1986 vegna geislavirks ofanfalls þegar sprenging varð í kjarnorkustöðinni í Chernobyl, lengst suður í Úkraínu.
  Eiturefnin smjúga inn í fæðukeðjuna og þokast upp á við frá svifi til hvala, eða frá skófum til hreindýra og enda í fólki. Við hvert þrep verður eiturefnið sterkara. Nú finnast selir við ströndina sem innihalda hærra hlutfall kvikasilfurs en málmgrýtið sem kvikasilfrið var upphaflega unnið úr. Þungmálmar og önnur eiturefni eiga greiða leið með móðurmjólkinni inn í líkama Inúíta barna. Inni í landinu hefur tíðni krabbameins vaxið ört meðal yngri kynslóða síberískra hreindýrahirða vegna geislavirkni í kjötinu sem þeir nærast á.
Fyrri kafliFyrri kafli Næsti kafliNæsti kafli
The Arctic is a Homeland, by Piers Vitebsky. http://www.thearctic.is
Copyright Stefansson Arctic Institute and individual authors ©2000
Developed in partnership with the EU Raphael Programme